Dirck Volckertsz Coornhert (1522-1590): een wondere ijveraar

De veelzijdige humanist D.V. Coornhert (1522-1590) was vanwege zijn radicale ideeën reeds tijdens zijn leven een veelbesproken man. Zo noemde de hervormer Calvijn hem ‘de botte Hollander’. Behalve theoloog was hij ook toneelschrijver, dichter, ethicus en taalvernieuwer. Hij werd aangevallen als pelagiaan, warhoofd, verkondiger van een heidense zedenleer. ‘Geboren voor de contramine’ was hij een ‘wondre ijveraar’, ‘onverdraagzaam in den naam der verdragelijkheid’, een van de grootste vijanden van de gereformeerde kerk, een dolle hond, dronkaard en ezel, een hypocriet en ‘valse broeder’, heresiarch en libertijn. Maar men loofde hem ook als de Cato van de Reformatie, de Socrates en Cicero van Nederland, aartsvijand van gewetensdwang en grootste kampioen in de strijd om godsdienstvrijheid, ‘een man van ongemeene talenten’, apostel der volmaakbaarheid en erasmiaans humanist. Deze studie laat zien hoe Coornhert, een vat vol tegenstrijdigheden, de gemoederen tot op de dag van vandaag heeft beziggehouden.