Zingeving als spel

Het nieuwe boek van de antropoloog André Droogers gaat over de macht die religie uitoefent op haar aanhangers en de spanningen en wantoestanden waartoe dat leidt. In de Nederlandse samenleving een hot topic (Islam, Rooms-katholieke kerk).

Geloof, twijfel en ongeloof zijn van oorspong religieuze spelvormen. Religie, of die nu wordt beoefend in een kerk, moskee, synagoge of tempel, is een spelen met antwoorden op levensvragen. Dat spel wordt met ernst gespeeld, want het gaat om serieuze vragen over persoonlijk geluk en samenleven met anderen. Tegelijk vormt die ernst een valkuil, want binnen elke vorm van georganiseerde levensbeschouwing, ook de niet-godsdienstige, gaat macht al snel een rol spelen. En machthebbers hebben zo hun eigen belangen. Macht laat religie van karakter veranderen: het speelse element verdwijnt en één visie op mens en samenleving wordt overheersend. Dat leidt tot conflicten tussen mensen en tot spanningen tussen religies onderling.

Een speelse vorm van spiritualiteit maakt zingeving weer vrij en open. Het maakt het mogelijk de eigen visie serieus te nemen zonder in absolute claims te vervallen. De afnemende sociale controle in onze moderne samenleving biedt een prachtkans om dit zingevingspel weer voluit te gaan spelen. Exclusief denken wordt weer inclusief, en dat brengt mensen bij elkaar zoals religie van oorsprong beoogt. Machtsprocessen hebben het spelelement stelselmatig verdrongen. Dit boek biedt een weg terug.

Een helder geschreven gids voor zelfstudie en groepsgesprekken. Met doordenkvragen voor eigen verwerking.

André Droogers is emeritus hoogleraar culturele antropologie, in het bijzonder religieuze en symbolische antropologie, van de Vrije Universiteit in Amsterdam.