De blik van God

De blik van God (De visione Dei) is een even verrassend als tijdloos boek dat door de 15de eeuwse filosoof, theoloog, wiskundige, kardinaal en politicus Nicolaas van Cusa (1401–1464) geschreven is voor bevriende monniken. Maar ook de hedendaagse lezer ervaart in deze tekst de onverwachte perspectiefwisselingen waarmee Nicolaas wil laten zien dat de wijze waarop wij naar het goddelijke kijken, ook iets zegt over hoe God naar ons kijkt. Het gaat om een perspectiefwisseling – of een wisseling van blikken – waarbij ik begin te begrijpen dat aan mijn zien nog iets voorafging wat ik niet kan zien: de blik van God die alles ziet zoals het gezien kan worden en die alle vormen van zien omvat, ook mijn eigen zien. Nicolaas nodigt zijn lezers uit om mee te doen met een experiment waarbij hij zelfs de avantgardistische schilderkunst uit zijn tijd — Rogier van der Weyden — laat figureren. Het is een boek geschreven op ‘de drempel van de Moderne Tijd’, maar het wijst ook vooruit naar onze hedendaagse worsteling met de veelheid aan perspectieven. ‘Het zien van God staat hier te midden van de concrete menselijke ervaring, van de waarnemingen die de mens doet, van de gedachten die hij denkt. Het heeft er alle schijn van dat Cusanus met zijn intrigerende enscenering van het experiment met de alziende blik aanstuurt op de conclusie dat we God ook daadwerkelijk met onze aardse, lichamelijke ogen kunnen zien en zelfs moeten leren zien. Het zien van God is niet alleen overdrachtelijk of geestelijk bedoeld, het is ook een reëel zien!’ - Inleiding, p. 20. Inigo Bocken, wetenschappelijk directeur van het Titus Brandsma Instituut, docent religie en cultuurtheorie aan de Radboud Universiteit Nijmegen. ‘Door dit zien hebt Gij zoals God alles tegelijk en toch afzonderlijk gezien, zowel het afwezige als het aanwezige, zowel het verleden als de toekomst. Met Uw menselijk oog hebt Gij, Jezus, dus de zichtbare accidenten gezien, maar met Uw absolute goddelijke blik de substantie van de dingen. Geen mens van vlees en bloed, behalve U dan, Jezus, heeft ooit de substantie of de watheid van de dingen gezien. Gij alleen hebt de volle waarheid van de ziel, de geest en al wat in de mens was gezien.’ - Nicolaas van Cusa, De blik van God, p. 119-120.