Langs de afgrond

Als Europeanen leven wij in een fundamenteel verdeelde cultuur. De scheidslijn tussen een verlichte en een romantische traditie loopt dwars door ons heen – cultureel en ideologisch zijn we niet uit één stuk. Toch is het nog altijd gebruikelijk de moderne Europese cultuur exclusief te verbinden met het gedachtegoed van de Verlichting. Ten onrechte, want de Romantiek hoort er net zo goed bij, evenals ideologische hybriden als fascisme en nationaalsocialisme, samengesteld uit verlichte en romantische elementen. Dezer dagen hebben kapitalisme, neoliberalisme en liberale democratie veel van hun vanzelfsprekendheid verloren. De toekomst is onzeker. Waarom wordt dan niet het hele culturele erfgoed onderzocht op verhelderende ideeën en inzichten? In Langs de afgrond bespreekt Arnold Heumakers op even heldere als indringende wijze een aantal foute denkers van rechtse, al dan niet fascistische signatuur. Niet om fascisme of nationaalsocialisme te rehabiliteren, maar om te zien wat zij ons – voorbij goed en fout – nog te zeggen zouden kunnen hebben. Franse denkers als Maurice Barrès, Maurice Blanchot en Georges Sorel, Duitse revolutionair-conservatieven als Oswald Spengler, Ernst Jünger en Carl Schmitt. Speciale aandacht is er voor de kunst, in het bijzonder de literatuur – lang niet altijd een ‘linkse hobby’, zoals men kan vaststellen bij onder meer Erich Wichman, Ernst von Salomon, Jean Raspail en Michel Houellebecq. Het boek sluit af met een gedreven pleidooi voor ‘methodisch pessimisme’, dat in plaats van uitzichtloosheid een lucide ontnuchtering voorstaat: zowel ten opzichte van de foute ideologieën van het verleden als ten opzichte van de nu dominante ideologische overtuigingen.