De macht van de afwezigheid

Van 1894 tot 1945 maakte Paul Valéry elke ochtend van 4 tot 8 uur aantekeningen in zijn Cahiers, een ijzeren discipline waarvan hij onder geen enkele omstandigheid afweek. De notities bestrijken een brede waaier van artistieke en wetenschappelijke terreinen: het 'ik', de droom, psychologie, geschiedenis, politiek, onderwijs, erotiek, bewustzijn, tijd, geheugen, esthetica. Valéry verfoeide literatuur en filosofie, en zijn Cahiers zijn dan ook geen literaire of filosofische schetsen, en nog minder een 'journal intime', maar oefeningen waarmee hij de werking van zijn geest in beeld probeert te brengen: 'Het doel is niet literair, niet de uitwerking op anderen, maar op Mij - Mij, dat wil zeggen een werk van de Geest'.

Valéry had van meet af aan de bedoeling om zijn geest via deze oefeningen te ontwikkelen tot een super-brein, een kristallen hoofd, dat een volstrekt inzicht heeft in en beheer voert over zijn eigen denken. De titanische proporties van deze onderneming brachten Valéry in moeilijkheden: de training van zijn geest mondt uit in mystieke ervaringen; zijn strikte regel om de geest via wiskundige formules te determineren wordt gedwarsboomd door de invloed van emoties, angsten en dromen; de daverende synthese waarin alles moest uitmonden, is beperkt gebleven tot honderdduizend brokstukken van een virtueel bouwwerk.

De Cahiers kennen hun weerga niet in de wereldliteratuur. Ze omvatten 30.000 pagina's aantekeningen die variëren van enkele regels tot een pagina. Valéry bracht een deel van de notities onder in 31 rubrieken. Drie van de belangrijkste rubrieken ('Kunst en esthetica', 'Poietica' en 'Geheugen') worden in De macht van de afwezigheid integraal gepresenteerd.

Deze uitgave, verzorgd en vertaald door Maarten van Buuren, vormt een perfecte kennismaking met een van de grootste Franse dichters en essayisten van de twintigste eeuw, en een meester van het aforisme.

De macht van de afwezigheid is het derde deel in de serie Beschouwelijk werk.